Taco Blom

Permacultuur Proeftuin Samenland

Boeren met Permacultuur

 
“Permacultuur beroepsmatig maken”, dat is de missie van Taco Blom. “Alleen dan heeft het toekomst.” Op Samenland bewijst hij dat het kan. Dat je ervan kan leven, mensen van gezond eten kan voorzien, de bodem kan  verbeteren en een bestaan kan leiden dat vrij is van de wurggreep van banken. Een  kwestie van gewoon doen, leren van fouten en durven breken met de boeken.
DOOR: LEONARDO VAN DEN BERG

WAKKER GESPOTEN.Voordat Taco Blom met permacultuur in aanraking komt, bestaat een groot deel van zijn werk uit het spuiten van gif. Hij is klassiek geschoold in de intensieve veehouderij, maar rolt al snel in de fruitteelt, waar hij werkt als bedrijfsinvaller, een functie waarbij hij het management tijdelijk overneemt wanneer de eigenaar ziek is. In het voorjaar is het 2 à 3 keer in de week spuiten. Met drie bedrijven in beheer komt dat soms uit op 16 uur in de week. Taco: “Het moment van omslag kwam toen ik voor drie eigenaren werkte die allemaal dood gingen aan keel- en darmkanker. Dan begin je wel na te denken. Is het wel zo verstandig om hiermee door te gaan?”

Taco Blom
Taco Blom. Foto: PPS

Als hobby doet Taco veel natuurstudie, hij bestudeert bossystemen en wilde planten. Over permacultuur leest hij ook, maar hij is sceptisch. Taco: “Zoals het op papier staat kan het niet. Zowel vanuit de natuur als vanuit de landbouw niet.” Taco wil het anders doen. Samen met Ishi Crosby richt hij Permacultuur School Nederland op. Hier verzorgen ze jaarcursussen. Op Hof van Twello nabij Deventer kunnen ze een halve hectare gebruiken om een bostuin aan te leggen. En zo begint het.

BREKEN MET DE CIRKEL. Volgens Taco heeft permacultuur alleen toekomst als het beroepsmatig ingezet kan worden. In permacultuur begin je vaak vanuit een kern. Van daaruit zet je diverse planten neer die samenwerken. In het midden heb je bijvoorbeeld een fruitboom. Daaromheen plant je fruitdragende struiken, zoals bosbes en kruisbes. Rond de struiken staan de pioniersplanten, een- of tweejarige planten, zoals de meeste van onze groenten. Om de cirkels van elkaar te scheiden worden verschillende beplantingen ingezet. Deze cirkels worden vaak toegepast in volkstuinen. Op Hof van Twello komt Taco er echter achter dat dit op grotere schaal niet werkt.

De beplantingen die de cirkels van elkaar scheidden remden de groei van de gewassen. Bovendien was de grond erg nat, waardoor distels en zuring gingen overheersen. Deze werden opgevolgd door wilgen. Het grootste probleem was het oogsten. Groenten werden door elkaar heen gezaaid en waren ver verspreid. Taco: “Als het twee dagen duurt om voor 15 pakketten aan groenten te oogsten, weet je dat de verdiensten niet hoog kunnen worden”. Hof van Twello was ook niet blij en zo werd dit hoofdstuk afgesloten. Een ramp was het niet, van fouten kan je leren.

SAMENLAND. In 2008 kan Taco een stuk land in België pachten. Dat is het begin van het boerenbedrijf Samenland. Met het land is veel mis. Taco ziet dit als een voordeel: “Hier valt veel winst te behalen”. Het land ligt op een helling. Na een regenbui stromen water en grond naar beneden. Na heftige buien zelfs tot in het huis. Taco legt swales aan, combinaties van een greppel en een dijkje, op ongeveer twintig meter uit elkaar. Deze vangen het water op en geven het de tijd om in de grond te trekken. Daarnaast plant hij bomen die ervoor zorgen dat het water in de grond wordt opgeslagen voor droge tijden. Ook worden er twee poelen aangelegd. Hier hebben kikkers en padden zich gevestigd, die veel schadelijke insecten eten.

Rondleiding door Taco Blom
Rondleiding door Taco Blom tijdens het BD jong weekend. Foto: Andreas den Boer

Bij aanvang was de grond uitgeput door jarenlange verbouwing van maïs. Bovendien was het verdicht door het veelvuldig rijden met zware machines. Taco: “Zelfs onkruid wou daar niet groeien”. Taco zet er luzerne op, een groenbemester. Deze wordt niet verkocht, maar alleen gemaaid om ter plekke te blijven liggen. Het is voedsel voor de bodem. De wortels van de luzerne reiken bovendien meer dan 3 meter diep en maken de grond losser. Na twee jaar luzerne is de grond goed genoeg om er gewassen op te telen.

BOSRANDTUIN. Dan volgt de aanleg van de tuin. Door veelvuldig experimenteren krijgt, wat Taco het bosrandtuinsysteem noemt, steeds meer vorm. “Door heel veel van dit soort dingen te doen, ontstaat er veel ervaring. En dan kom je tot een permacultuursysteem dat niet meer beantwoordt aan wat er in de boekjes staat.”

Amandel, granaatappel, abrikozen, nectarines, perziken, mispels, walnoten, hazelnoten, alle bomen met eetbare vruchten die je maar kan bedenken, sieren het Samenlandse landschap. Ze vormen geen kernen, maar staan in rijen op de swales. Hoewel de meeste mensen abrikozen en nectarines dichtbij een muur planten, omdat het daar warm is, zet Taco ze juist op de koudste plekken. Ze bloeien dan later, wanneer de kans op nachtvorst kleiner is. De bomen zijn niet duur, per hectare is Taco zo’n 375 euro kwijt. Wel duurt het een aantal jaren voordat ze groot zijn en iets opbrengen.

Naast de bomen staan struiken: braamachtigen, framboosachtigen en besachtigen. Deze groeien graag in de halfschaduw. Alleen in het voorjaar hebben ze licht nodig om te kunnen bloeien. In de schaduw hebben ze minder last van ziektes. Zoals de kruisbes, die in de zon snel last krijgt van meeldauw. Een bijkomend voordeel is dat vogels de vruchten minder goed zien en je dus meer opbrengst voor jezelf overhoudt.

Bloesem op Samenland
Bloesem op Samenland. Foto: Andreas Den Boer

Het Samenlandse landschap biedt verder een diverse mix van minder bekende planten. Holstars, brave hendrik, vaste spinazie, kardoen, daslook en speenkruid bijvoorbeeld. Dit zijn vaste planten. Veel van deze soorten groeien in het voorjaar, wanneer er weinig aan ‘gewone’ groenten te oogsten valt. Sommige van deze planten werken goed samen met bepaalde bomen. In de walnoot trof Taco bijvoorbeeld een vervelende schimmel aan. Door een eetbare variant van bijenvoet bij de zogenaamde druplijn van de walnoot te planten, waar de wortels het meest actief zijn, verdween de schimmel. Taco: “Vaste planten zijn leuker en vragen minder werk, maar je hebt er veel van nodig, dus is het best duur. Een bijkomend probleem is dat mensen ze niet kennen en daarom niet eten.” Onder de bomen, struiken en vaste planten wordt de grond helemaal niet bewerkt. Er wordt zelfs niet geschoffeld of bedekt met stro of karton. Volgens Taco onstaat er als je de grond niet verstoort een balans die stabiel blijft. Vaste planten doen het na een paar jaar steeds beter. Door de grond te verstoren worden ze ziek. “Ziektes bestaan niet. Ze zijn een fout die je zelf maakt en ontstaan doordat er iets mis is in de bodem. Als de bodem gezond is, heb je geen ziektes.”

Naast de vaste planten staat gras. Dit is een gevoelig punt in  permacultuur en biologische landbouw, waar gras meestal wordt bedekt of weggehaald. In de conventionele landbouw wordt het simpelweg doodgespoten. Maar volgens Taco heeft gras als overgangszone wel degelijk nut. Hij weet niet precies waarom, maar als je het weghaalt, nemen ziektes bij andere planten en bomen toe. Het gras vormt de overgangszone van vaste planten naar pioniers. Volgens Taco hebben pioniers losse grond nodig. “Dat betekent ploegen van de eerste 5 tot 10 cm. Niet dieper.” Taco heeft heel bewust de pioniersplanten gescheiden van de rest. “Permacultuur door elkaar en commercieel kan niet. Bij pioniers moet je schoffelen, anders krijg je minder opbrengst. En op het moment dat je een- en tweejarigen onder je vaste planten gaat zetten en daar gaat schoffelen, komen er ziektes”. Volgens Taco leveren deze planten het meest op, maar vragen ze ook het meeste werk. Er moet veel worden geschoffeld, want inheemse pioniersplanten (lees: een- en tweejarig onkruid) zijn sterker dan groenten. Stro en houtsnippers onttrekken veel stikstof uit de grond, dus die gebruikt Taco liever niet. Oppervlaktecomposteren werkt volgens hem daarentegen wel: “Dat is groencompost op het land gooien en verder niets doen. Dan hoef je niet meer te schoffelen.” Deze compost is echter niet onbeperkt beschikbaar. Oftewel, een grote uitdaging is een manier vinden om minder te hoeven schoffelen.

Regionale verkoop
Regionale verkoop. Foto: PPS

KORTE KETENS. Klanten vinden in één van de meest achtergebleven gebieden van de biologische landbouw in België was niet makkelijk. Taco begon met foldertjes en een stukje in de krant. In het begin waren er veel te weinig klanten. Wat overbleef aan groenten werd ondergeploegd. Maar het geven van cursussen gaf hem een financiële basis en zo kon het bedrijf op een rustige manier groeien. Open dagen bleken waardevol. “Vooral ook boeren laten komen, gewone boeren. Die zeggen gelijk, hier kun je nooit niks mee verdienen. Dan zeg ik: dat doe jij ook niet. Dat geven ze dan ook toe.”

Taco zet in op een model van korte ketens. “Biologische landbouw wordt grootschaliger en schuift steeds meer op naar de reguliere landbouw, vooral in Nederland. Je kunt een inkomen halen van kleine bedrijfjes, maar het moet dan wel allemaal lokaal afgezet kunnen worden.” Op Samenland wordt alles binnen een straal van 15km afgezet. Taco heeft drie afhaalpunten voor zijn groentepakketten en vier restaurants die zijn ‘gekke’ groenten gebruiken. Hij levert aan maar liefst 280 mensen, het hele jaar door. Onderzoekers van de Universiteit van Leuven hebben uitgerekend dat Samenland zelfs 500 mensen zou kunnen voeden. En dat de inkomsten zo’n 29.000 euro per hectare per jaar kunnen bedragen, ofwel ongeveer 116.000 euro voor de 4,2 hectare die Samenland groot is. Drie boeren zouden van het bedrijf kunnen leven. En dat is wat Taco op termijn ook wil. In de afgelopen jaren zijn mensen al wat meer vaste groenten gaan eten. Het kunnen bieden van vaste groenten als serieus alternatief op reguliere groenten blijft Taco’s grootste uitdaging.

 

Elke woensdag geeft Taco Blom een rondleiding op Samenland. Adres: Engelbamp 57, Sint Truiden, België. www.samenland.be

Menu