Een nieuwe CSA in Gorssel
Genesteld in een bosrijke omgeving nabij Deventer, steekt een drietal hoofden net boven de groentes uit. Op deze 1,7 hectare Gorsselse grond is sinds deze zomer één van de eerste permacultuurtuinderijen in Nederland opgezet. We zijn op bezoek bij permatuinders Valérie van Dijck, Frans Kaal en Meike Gottenbos.
DOOR: MALI BOOMKENS EN HENK ESHUIS
Tijdens verschillende basiscursussen en jaartrainingen kwamen Meike en Valérie in aanraking met de beginselen van de permacultuur. Een jaar geleden volgden ze beide de reizende permacultuuropleiding bij Taco Blom, een vervolgopleiding die meer gericht is op werken met permacultuur op een wat grotere en professionelere schaal. In deze periode wordt Taco benaderd door enkele bewoners uit Gorssel (gemeente Lochem) die het idee opperen voor een permacultuurtuinderij en hem om advies vragen. Taco grijpt deze kans om zijn leerlingen hier bij te betrekken en vraagt Meike en Valérie na de opleiding of ze gelijk aan de slag zouden willen. Deze uitdaging willen ze maar al te graag aangaan. Valérie: “Het klonk zo fantastisch want hij begeleidt het ook. Dat maakt ook een heel groot verschil, want dan is het bijna een cadeautje voor ons om zoveel van Taco te mogen leren.”
Jarenlang zit Valérie op kantoor, maar ontdekt ze gaandeweg dat ze haar ei beter kwijt kan in permacultuur en eetbare tuinen in Den Haag. Ze stelt zich in eerste instantie helemaal niet voor om er haar werk van te maken, maar nu staat ze toch ineens als permacultuurpionier aan de start van het uitdagende project ‘De Veldhof’. Naast de tuinderij doet ze het secretariaat van Permacultuur School Nederland. Ze hoopt na haar verhuizing naar een dorpje nabij Deventer haar passie voor eetbare tuinen verder te kunnen ontwikkelen.
Meike heeft haar passie voor gezond voedsel, duurzaamheid en lokale zelfvoorziening geleidelijk zien groeien. Na te hebben gewerkt in een natuurvoedingswinkel, vertrekt ze voor een tijd naar een woon-werkgemeenschap in Frankrijk. Eenmaal terug in Nederland wordt ze medebeheerder van een buurtmoestuin in Delfgauw, werkt ze bij een stadsboerderij en raakt ze betrokken bij verschillende lokale voedselinitiatieven. Meike: “De Veldhof sluit zo mooi aan op het voorgaande en staat dichtbij mijn idee over het vormgeven van een voedselsysteem dat beter en eerlijker is voor mens en natuur.”
Pas wat later komt Frans in beeld. In een lokaal krantje leest hij een oproep voor geïnteresseerden in het opzetten van een permacultuurtuinderij in Gorssel. Frans: “Dat was meteen een vonk die oversprong. Ik ging rondkijken hier in de buurt bij een aantal boeren die ik ken op de Enk van wie ik wist dat ze wel interesse hadden.” Zijn zoektocht naar grond wordt al snel opgepikt door anderen in de omgeving en leidt tot de vondst van een paardenwei waarvan de eigenaar wel te porren is voor zo’n initiatief. Niet lang daarna voegt Frans zich bij het team van Valérie, Meike en Taco. Het is een ideale plek voor hem om zijn ecologische kennis op te bouwen met zulke ervaren permaculturisten aan zijn zijde.
Frans is een local met een grote voorliefde voor alles wat met natuur te maken heeft. Frans: “Als kleuter was ik al stekjes aan het maken om weg te geven, dus dat is gewoon genetisch al vastgelegd. Ik heb me er al heel lang onprettig bij gevoeld dat ik niet in het groen zat.” Na vijf jaar de mariniersopleiding te hebben gevolgd, besluit hij dan ook naar zijn tintelende groene vingers te luisteren. Frans doorloopt verscheidene groene beroepen en is nu de trotse mede-oprichter van De Veldhof.
STEUN VAN VERSCHILLENDE KANTEN. De permacultuur-coöperatie heeft het land voor tien jaar gepacht, waarna zij waarschijnlijk recht op koop zal hebben. Frans, Valérie en Meike kunnen met een lening van de coöperatie een fijne start maken en mogen het land blijven gebruiken voor zolang zij willen. Valérie: “Ik hoop dat dit voor altijd is en dat is ook onze intentie. Daarom hebben we het onder de coöperatie gebracht, want dan is de continuïteit gewaarborgd.”
De Veldhof is niet het enige bedrijf dat bij de permacultuur-coöperatie is aangesloten. Zo zijn onder anderen Linder van den Heerik en Alex Schreiner net begonnen in Sint-Oedenrode, Bregje Hamelynck in Sijbrandaburen en Marcel en Cissy Singerling in Emst. Hun verbondenheid met de coöperatie heeft als voordeel dat ze elkaar kunnen steunen. Het is uiteindelijk dan ook de bedoeling dat ze gezamenlijk zaden, planten en bomen inkopen.
Behalve steun vanuit de coöperatie, lijkt het alsof Frans, Valérie en Meike alleen maar geluk komt toewaaien met lokale steun die ze van alle kanten ontvangen. Zo worden hen om de haverklap giften van omwonenden aangeboden, zoals zaden en een wielschoffel. Daarnaast woont een gemeenteraadslid alle vergaderingen van de tuinderij bij en wil de gemeente lokale initiatieven nu een podium geven, waarvan De Veldhof de eerste zal zijn. Valérie: “We voelen ons wel welkom.”
ONTWERP EN START. De tuinderij zal uiteindelijk ingericht worden naar voorbeeld van Samenland, de tuinderij van Taco in Sint-Truiden (België). Het wordt dus geen voedselbos maar een tuinderij met bosranden. Op dit moment staan er alleen eenjarigen en is het nog geen permacultuursysteem. De toekomstige bosranden zijn nu al wel zichtbaar door de boompalen waar dit najaar in totaal 75 fruitbomen zoals appels, pruimen en peren gepoot zullen worden. Daarnaast komen onder andere bessen en bramen om de bosrand compleet te maken.
Na de eerste drie randen is er midden op het terrein een aarden wal. Die zal gaan fungeren als zone 5, een onbeheerd strookje natuur waarop Gorsselse hei komt te groeien op relatief veel zuurdere grond. Op deze manier wordt een microklimaat gecreëerd dat weer gunstig is voor de rest van de tuinderij. Achter de wal komen dan nog eens twee à drie bosranden.
Voor De Veldhof, stond hier zo’n vier jaar lang grasklaver – al een fijne start voor de bodemvruchtbaarheid. De eerste 30 tot 35 centimeter van de bodem is zwarte grond en daaronder bevindt zich kaal zand. De grasklaver is met de rest van de begroeiing in de eerste 10 centimeter gefreesd. Vervolgens is er zo’n 90 ton compost aangebracht op het eerste gedeelte naar behoefte van de eenjarige aanplant. Later komt er nog eens 90 ton compost bij voor het achterste gedeelte. Daarna zou de bodemvruchtbaarheid behouden kunnen worden door enkel het inzaaien van groenbemesters, mulching en compostering.
Om de tuinderij is ook een hoog hek gezet tegen wilde dieren zoals reeën en konijnen. Frans: “Als er straks ook kippen komen, wordt het een grotere uitdaging om de marters en vossen buiten te houden.” Die kippen moeten straks ook mee gaan helpen in de tuin door bijvoorbeeld een deel van het groenafval te composteren. Valérie: “Wat we ook willen, is de deelnemers bewustmaken van het hele proces, dat ze hun groente- en fruitresten weer terug kunnen geven aan ons waarna wij ze in de kippenren kunnen doen.”
EEN GOEDE START. Er is doorgerekend dat er met zes volledige dagen werk op het land maximaal 230 mensen in totaal gevoed kunnen worden. Daarbij is het fruit dat er in de toekomst bij komt nog niet meegerekend. Frans, Valérie en Meike steken elk twee dagen per week van maandag tot en met vrijdag hun handen uit de mouwen op het veld. Elke woensdag is het oogstdag en zijn er twee mensen aanwezig. De tuinders werken op basis van CSA (Community Supported Agriculture), maar in dit geval hebben de deelnemers zich niet zelf verenigd, maar is de CSA ondergebracht bij de coöperatie. Een half jaar geleden was de stap namelijk nog te groot voor veel lokale bewoners om zich te abonneren op een groentepakket. Na echter een succesvolle ontwerpdag in juni, waarbij alle aanwezigen mee mochten denken over het uiteindelijke permacultuurontwerp van de tuin, en een plantdag in juli waarop 10.000 plantjes met hulp van vrijwilligers geplant zijn, lijkt veel vertrouwen gewonnen te zijn. Rond de opening op 1 september 2015 beginnen ze met vijftig abonnees – waarmee alle onkosten al gedekt zijn – en druppelen er sindsdien steeds meer binnen. Valérie: “Elke nieuwe abonnee betekent salaris.”
Elke maand wordt er gekeken hoeveel er binnenkomt via de abonnees en andere inkomstenbronnen; het geld wordt verdeeld over de medewerkers. Binnenkort kan er ook al begonnen worden met het afbetalen aan de permacultuurcoöperatie. Ook dat is te overzien: gespreid over vijf jaar betalen en dat verdeeld over drie personen. Valérie: “Het is een heel fijn gevoel dat je gesteund wordt door een coöperatie. Uiteindelijk hebben zij ook het vertrouwen in ons, want zij zijn eindverantwoordelijk.”
TOEKOMSTDROMEN. In de nabije toekomst hoopt de tuinderij ook aan restaurants af te kunnen zetten. Hiervoor zijn de eerste contacten al gelegd. Frans: “Dat is ook iets wat nu heel erg speelt in de regio, eetcafé’s of restaurants die zich echt willen profileren met lokale producten.” Daarnaast is er het idee om houdbare producten bij De Nieuwe Band in te kopen en deze ook aan de abonnementhouders aan te bieden. Zo kunnen ze tegen inkoopprijs het totaalpakket krijgen met op den duur ook het fruit erbij.
Uiteindelijk dromen Frans, Valérie en Meike van een hof van Eden waar gezond voedsel, kennisuitwisseling, zorg, ontspanning en verbinding binnen de gemeenschap hand in hand gaan. Meike: “En ik hoop natuurlijk dat we andere mensen ook kunnen inspireren om zoiets op te zetten, want dat is hard nodig en het geeft veel voldoening.”
Dit artikel is eerder verschenen in het Permacultuur Magazine Nr 1.
Meer weten? Kijk op tuinderijdeveldhof.nl, www.facebook.com/tuinderijdeveldhof, en samenland.be.
