Strijd voor landbouwgrond in Amsterdam

De afgelopen twee jaar stonden we bij vrijwel iedere raadsvergadering op de agenda. Iedereen weet van ons bestaan. Als er een avond wordt georganiseerd over een groen onderwerp, wordt vooraf expliciet duidelijk gemaakt dat het die avond niet over Lutkemeer zal gaan. Ze kunnen niet om ons heen. Maar er blijft veel politieke onwil om na te denken over een agrarische invulling van de Lutkemeerpolder. Er moet een wonder gebeuren om de Lutkemeer te behouden. Maar daar werken we aan.” DOOR: KLARIEN KLINGEN

Aan het woord is Alies Fernhout. Zij verdedigt de maatschappelijke waarden van landbouwgrond, in een tijd waarin grond vooral als commodity en speculatiemiddel wordt behandeld. Ze is boegbeeld van ‘Behoud Lutkemeer’, een actiegroep die strijdt voor het behoud van de Lutkemeerpolder. De polder is nu nog agrarisch gebied. Of liever, wás agrarisch gebied. Er wordt landbouw bedreven. Twintig jaar geleden echter is de bestemming gewijzigd van ‘Agrarisch’ naar ‘Bedrijventerrein’. “De gemeente Amsterdam, eigenaar van de grond en tevens aandeelhouder in Schiphol Amsterdam Development Company (SADC), veranderde het contract van de toenmalige boeren van een pachtovereenkomst naar een gebruikersovereenkomst. Onder protest ging biologische boerderij De Boterbloem akkoord. Op dat moment leek het de enige manier om de boerderij te laten voortbestaan.” Tien jaar later moest de bestemmingswijziging worden bevestigd. “Dat had eigenlijk niet moeten kunnen gebeuren, want het aanvankelijke argument, op basis waarvan de bestemming ‘Bedrijventerrein’ werd, was de nabijheid van Schiphol: er was plek nodig voor aan Schiphol gebonden  bedrijven. Tien jaar later was dat niet meer aan de orde, er waren helemaal geen kopers voor de grond. Toch is de bestemming verlengd. Naar we nu weten onder corrupte omstandigheden. Met dit gegeven proberen we alsnog het bestemmingsplan terug te brengen naar ‘Agrarisch’.”

FOTO DOOR DANIEL GOMEZ

Mede door de economische crisis van 2008 en de coronacrisis, hebben zich tot op heden geen bedrijven gevestigd in de Lutkemeerpolder. De grond vergeven aan puur economische belangen lijkt achterhaald. Bovendien heeft de gemeente op papier volop duurzame en circulaire ambities. Het principe van de donuteconomie wordt omarmd en in de concept Groenvisie 2050 staat dat ‘groen, tenzij’ het uitgangspunt is. Alies: “Ieder beleidsstuk over groen beweert exact het tegenovergestelde van wat hier gebeurt.”

Samen met een groep vooraanstaande mensen, waaronder Jaap Seidell, Marjan Minnesma en Raoul Heertje, schreef Alies een helder pleidooi om de bestemming terug te wijzigen naar ‘Agrarisch’. “Wordt er gekozen voor gedateerd economisch beleid of voor een groene transitie, die vraagt om het behoud van deze bijzondere en groene polder? Raadsleden en gemeentebestuur kunnen nu laten zien dat economische belangen niet langer de voorkeur krijgen boven het behoud van waardevolle natuur en landbouw. De Lutkemeerpolder is onderdeel van een ecologische en recreatieve verbindingszone van Amstelland tot aan Spaarnwoude. De polder omvat naast natuur- en recreatiegebied ook een historisch boerenlandschap, een vruchtbaar landbouwgebied en een biologische zorgboerderij, waaraan veel Amsterdammers graag een bezoek brengen.” Het verzoek ‘herziening bestemmingsplan Lutkemeer’ is ondertekend door ruim 8000 mensen.

De ondertekenaars zijn vooral burgers. “Voor boeren lijkt het lastig zich te verbinden aan onze strijd. Ik denk dat boeren in Nederland niet gewend zijn om op te komen voor landrechten.” Alies vertelt over Frankrijk, waar boeren en burgers de handen ineensloegen: na 40 jaar acties en protesteren is het hen gelukt om de komst van een vliegveld tegen te houden. “Dat is een te gek verhaal over solidariteit: er ontstond een klimaatkamp van activisten. De lokale boeren zeiden tegen hen: als jullie hier iets willen, moet je hier komen wonen en komen boeren. De community eromheen is gemobiliseerd, het werd een samenwerking van Franse boeren en internationale activisten. Op een gegeven moment waren er 10.000 trekkers in de stad! Macron haalde bakzeil en het vliegveld is geschrapt.”

Blijvende partners in de strijd van Lutkemeer zijn vooral Aseed, een milieuorganisatie voor rechtvaardigheid en solidariteit, en mensen uit de omgeving, burgers dus. Dat is bijzonder. Emeritus professor Landgebruiksplanning Arnold van der Valk: “Het is een keerpunt in de geschiedenis dat burgers zich inzetten voor landbouw.”  

Wageningen Universiteit rekende uit dat het natuurlijk kapitaal van de Lutkemeerpolder jaarlijks zo’n 1,5 tot 8 miljoen euro oplevert. Met de uitvoering van het plan ‘Biopolder Lutkemeer’, een plan geschreven als alternatief voor het bedrijventerrein, zou die waarde van het natuurlijk kapitaal minstens verdubbelen. Ondertussen spreekt de gemeenteraad van ‘verlies’ aan inkomsten als gekozen zou worden voor herbestemmen naar ‘Agrarisch’. Alies: “Dat ‘verlies’ is een papieren werkelijkheid. Het staat als een paal boven water dat niemand staat te trappelen om grond voor bedrijventerreinen aan te kopen. Tien jaar lang meldde zich niet één koper voor de kavels. In 2017 steunde de gemeente het noodlijdende SADC opnieuw met een lening van 13,5 miljoen euro. De teller aan overheidssteun loopt op richting honderd miljoen euro. Het is het economisch herwaarderen van grond door bestemmingswijziging. Niets meer dan een bestuurlijke handeling. Terwijl een boer daadwerkelijke waarde toevoegt aan de grond, door productie en bodemverbetering. Dat er zoveel geld verdiend zal worden bij verkoop is bovendien pure speculatie. Het naastgelegen terrein is al bijna 20 jaar in ontwikkeling en nog steeds niet vol.

Wat in Lutkemeer intens en goed zichtbaar gebeurt, gebeurt in feite door heel Nederland. Grondprijzen gaan omhoog door onderlinge afspraken en potentiële verkoopkansen. Investeerders zijn steeds vaker mensen op afstand, ook uit andere landen, zoals China. De druk op grond rondom steden is enorm.

Alies, hoe houd je dit vol? “Tijdens onze vergaderingen proberen we lol te houden. We richten ons op wat we wél willen en laten zien dat het anders kan. Ik geniet enorm van de diversiteit aan mensen die zich aan de Lutkemeer hebben verbonden. Het is een ideologische strijd. Uiteindelijk gaat het er niet om die te winnen, wel om het bieden van weerstand.”

Op behoudlutkemeer.nl vind je meer info over juridische procedures, over het WUR rapport en over het alternatieve plan Biopolder Lutkemeer.

Dit artikel is gepubliceerd in ‘Land voor Agroecologie: op weg naar zeggenschap voor boeren en burgers’. Wil je de hele publicatie ontvangen? Word lid van Toekomstboeren en krijg ‘m gratis! Of bestel m hier.

Op Voedselpark Amsterdam vind je info over de huidige crowdfundactie: vruchtbare landbouwgrond redden in Amsterdam.

Menu