Stop met de voor boeren onwerkbare, korte pachtcontracten. Dan krijgen boeren de kans om duurzaam beheer te voeren op de lange termijn, betogen enkele agro-ecologische boerinnen.
DOOR: Clara zu Castell-Rüdenhausen, Maria van Maanen, Margriet Goris en Klarien Klingen

Gepubliceerd in de Volkskrant 15 maart 2021

Op dit moment is volgens het ministerie van Landbouw 90 procent van de nieuw afgesloten pachtcontracten op landbouwgrond kortlopend. Deze kortlopende contracten belemmeren boer(inn)en in het investeren in de bodem, het introduceren van houtige gewassen, het opbouwen van een lokale, vaste klantenkring en het krijgen van financiering. Hierdoor moeten vooral jonge agro-ecologische boer(inn)en van de eerste generatie geregeld opnieuw beginnen en kunnen ze niet duurzaam investeren in de grond en een plek.

Met een groep jonge, agro-ecologische boerinnen hebben wij verkiezingsprogramma’s van politieke partijen doorgenomen op zoek naar punten over grondbeleid. Wat opvalt, is de afwezigheid ervan. Het gebrek aan visie op dit thema, dat zo actueel en urgent is, verbaast ons.

Vroeger was pacht vergelijkbaar met goede huurrechten, die huurders eerder genoten. Als boer(in) had je een veilige basis voor het opbouwen van je bedrijf en kon je tot in lengte van dagen voor het land, het landschap en voedsel zorgen. Grond was geen handelswaar. Maar met de geliberaliseerde pachtwetgeving verdwenen landrechten voor boer(inn)en. Minister Carola Schouten is begonnen met de herziening van de pachtwet, omdat het duidelijk is dat de huidige, geliberaliseerde pachtwetgeving kringlooplandbouw in de weg staat. Maar het heeft onvoldoende prioriteit gekregen en de nieuwe pachtwet is er nog niet.

‘Vermindering van kortlopende pachtcontracten’, zoals een van de grote partijen schrijft in haar verkiezingsprogramma, is niet voldoende. Wij willen in het regeerakkoord een zodanige herziening van de pachtwetgeving opgenomen zien dat deze duurzame landbouw bevordert en langdurige, duurzame pacht de standaard wordt. Slechts enkele partijen schrijven in hun verkiezingsprogramma dat landbouwgrond van overheden standaard duurzaam verpacht moet worden en dat speculatie aan banden moeten worden gelegd.

Een aantal partijen wil landbouwgrond die vrijkomt vanwege het uitkopen van boer(inn)en in het kader van de stikstofproblematiek, omzetten in natuurgebieden of bouwkavels. De vraag is of er dan voldoende landbouwgrond overblijft voor extensieve, grondgebonden landbouw, regionale voedselvoorziening en voedselsoevereiniteit in Noordwest-Europa. We hebben een meer holistische vorm van landbouw nodig, zoals agro-ecologie, waarin wordt samengewerkt met de natuur door te bouwen op natuurlijke processen, de biodiversiteit wordt versterkt en waarin zorg wordt gedragen voor de waterhuishouding, maar bijvoorbeeld ook voor haar werknemers, en waarin consumenten een verantwoordelijke rol krijgen.
Pensioenregeling

Daarnaast speelt de afwezigheid van een goede pensioenregeling voor boeren een rol in de grondproblematiek. Het deel van de grond en gebouwen in eigendom levert tot nu toe voor boeren pensioenzekerheid. Door deze financiële afhankelijkheid gaan veel boeren voor de hoogste bieder. En dat zijn over het algemeen niet nieuwe, jonge agro-ecologische boer(inn)en, maar kapitaalkrachtige mensen en bedrijven die de boerderij opkopen om te wonen of voor het vestigen van andere (niet-grondgebonden) bedrijven. Een deel van de grond wordt vervolgens weer verpacht, maar nieuwe, jonge boeren kunnen dan niet bij hun land wonen, waardoor zij belemmerd worden in hun dagelijks grondgebonden werk.

Dit alles bevordert de toegankelijkheid van landbouwgrond voor boerenlandbouw niet. Wij doen een urgente oproep om de herziening van de pachtwet in het regeerakkoord op te nemen. Wij willen niet nogmaals vier jaar waarin we moeten boeren met onwerkbare, korte pachtcontracten. Wij willen nu concrete maatregelingen voor agro-ecologische landbouw. Landen als Mexico, Brazilië en Frankrijk hebben beleid op het gebied van agro-ecologie, een integrale vorm van duurzame landbouw die verder gaat dan natuurinclusieve- en kringlooplandbouw, maar toewerkt naar democratische, inclusieve en regionale voedselsystemen.

Deze tekst is gepubliceerd in de Volkskrant 15 maart 2021

De tekst is geschreven door: Clara zu Castell-Rüdenhausen is geitenkaasmaker (Wolverlei), Maria van Maanen is tuinder (CSA De Wilde Peen), Margriet Goris is voedselbosboerin (Lommerrijk), Klarien Klingen is tuinder (CSA De Wilde Peen).

Met ondersteuning van: