Zondag 11 oktober waren we te gast bij SijtseJan en Maarten van de Raatakkers van Rossum in Twente. Zij wonen nu iets langer dan een jaar op de boerderij van ‘Het Groene Spoor’. SijtseJan is daar begonnen met een voedselboskwekerij, en Maarten heeft er 1000m2 aan tunnelkassen overgenomen. Tijdens het Boerenvuur kregen wij een rondleiding op de boerderij, lunch en een discussie over de uitdagingen voor Toekomstboeren.

De voorgeschiedenis 

Het Groene Spoor is het oudste biodynamische (BD) bedrijf van Twente en is meer dan 40 jaar lang beheerd door Hannie en Jan Nijmeijer. Dat de boerderij zo’n lange tijd met veel zorg is beheerd is nog goed te zien. Elk hoekje van de boerderij heeft haar eigen charme: overal kan je wel wilde bloemen of kruiden vinden, hier en daar staat nog een fruitboom en een toom kippen en twee hanen scharrelt vrij over het erf.  

In 2013 besloten Hannie en Jan af te bouwen richting hun pensioen, en een jaar geleden moest hun opvolger noodgedwongen stoppen. Hiermee kwam de weg vrij voor SijtseJan en Maarten om een nieuwe invulling te geven aan de boerderij. Zij zijn met de boeren overeengekomen om een deel van het land zes jaar te mogen pachten, met de insteek dat zij na zes jaar een vorm hebben gevonden om de hele boerderij over te nemen. Zodoende is het voor SijtseJan mogelijk om een voedselboskwekerij op te starten en kon Maarten het kastuinbouwbedrijf overnemen. 

Samenwerken 

In dit opzicht is de situatie bij de Raatakkers van Rossum een mooi voorbeeld van hoe slimme samenwerkingen kansen bieden. Ten eerste hebben SijtseJan en Maarten op de boerderij beiden de kans om hun eigen onderneming op te zetten. Doordat zij beiden met iets anders bezig zijn, zitten ze elkaar niet in de weg, wordt het geheel diverser en tegelijkertijd kunnen ze elkaar steunen waar nodig. Ten tweede kunnen zij gebruik maken van de ervaring, kennis en infrastructuur van Hannie en Jan. Zonder zich er teveel mee te bemoeien, kunnen zij altijd een kleine tip of advies geven als dat nodig is. Daarnaast werken SijtseJan en Maarten slim samen met de Witte Raaf: een nabijgelegen tuinderij met een pakketen service. Door producten te produceren die de Witte Raaf zelf niet kan produceren ontstaat er een win-win situatie. Het grote voordeel voor SijtseJan en Maarten is dat zij zich focussen op het telen van gewassen in plaats van veel tijd kwijt te zijn met het zoeken van afzetmarkten. Door goed te kijken hoe je aansluiting kan vinden binnen een bestaand netwerk en slimme afspraken te maken kan je je startpositie als beginnende boer vergemakkelijken. 

Ook was het interessant om te horen met wat voor type ondernemingen SijtseJan en Maarten starten, waarbij beiden duidelijk kiezen voor een andere aanpak.  

Voedselboskwekerij 

Zo richt SijtseJan zich met het opzetten van een voedselboskwekerij op het kweken van plantgoed voor mensen die zelf een voedselbos willen beginnen. Voedselbossen worden steeds populairder, maar er is nog steeds weinig aanbod van biologische bomen en struiken in Nederland. Daarnaast worden in voedselbossen vaak bijzondere soorten gebruikt waar (nu nog) moeilijk aan te komen is. Om de opmars van voedselbossen verder te helpen, zal de beschikbaarheid van plantgoed dus moeten worden vergroot. SijtseJan is eigenlijk noodgedwongen op dit idee gekomen. In eerste instantie wilde hij zelf een voedselbos opbouwen, maar omdat hij niet kon beschikken over land met langdurige zekerheid, heeft hij ‘out-of-the-box’ moeten denken om toch zijn droom na te kunnen jagen. 

Aan de andere kant waagt SijtseJan hiermee ook een sprong in het diepe. Voedselbossen opzetten is al pionieren, een voedselboskwekerij is daarbinnen weer een niche. Hoewel er best veel te leren valt van bestaande boomkwekers, heeft het plantgoed voor in een voedselbos een eigen handleiding. Zo werkt SijtseJan met soorten die niet vaak (in Nederland) commercieel gekweekt worden en is het soms lastig om aan plantgoed te komen. Er moet dus nog veel ervaring worden opgedaan over de beste manier waarop voedselbosplantgoed gekweekt kan worden. Om het ondernemersrisico te beperken heeft SijtseJan zijn vaste baan daarom ook aangehouden. Hij werkt nu nog vier dagen op kantoor en ’s avonds en één dag in de week op het land. 

Klein kastuinbouwbedrijf

Vorig jaar had Maarten de kans om 1000m2 tunnelkas over te nemen omdat zijn toenmalige werkgever noodgedwongen moest stoppen. Hiervoor werkte hij al twee jaar deeltijds op dit bedrijf waardoor hij al enigszins ervaren was. Wat Maarten vooral boeit aan de kasseiteelt is dat hij het seizoen kan verlengen. Daarnaast is het voor hem prettig dat hij zich slechts hoeft te focussen op een paar gewassen waarbinnen ook geëxperimenteerd kan worden. Hij merkte bijvoorbeeld dat er veel vraag was naar zijn bijzondere rassen waarvan hij “makkelijk twee keer zoveel had kunnen verkopen”. Zo zal hij volgend jaar geen trostomaten meer verbouwen en zich meer richten op tomaten met een uitzonderlijk karakter zoals de ‘Heart of Gold’ en ‘Gargamel’. 

Het zoeken naar geschikte bijzondere rassen is wel nog een kunst op zich. Zo waren bijvoorbeeld sommige oudhollandse rassen niet productief genoeg of lagen de witte aubergines niet goed in de markt. Door het beperkte oppervlakte in de kas neemt een bepaald gewas al snel een groot deel van het totale teelt oppervlakte in. Waardoor, als die teelt niet goed opbrengt, een groot deel van de inkomsten kunnen wegvallen. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat er een ziekte in de plant kruipt, door een lage marktprijs of door het kiezen van een ras dat niet genoeg produceert. Juist voor een startende boer is het het spel om uit te vinden welke plantenrassen zowel economisch als ecologisch interessant zijn  

Discussie tijdens de lunch  

De deelnemers aan het BoerenVuur zitten in verschillende fases in hun boerencarriere: Mensen die pas net begonnen zijn om zich op te laten leiden tot boer hadden veelal meer praktische vragen over bijvoorbeeld bodemgezondheid, terwijl meer ervaren boeren juist zaten te worstelen met zaken zoals regelgeving en opvolging. Tijdens de discussie werd duidelijk dat veel praktische vragen door een rondleiding als deze beantwoord worden en in gesprekken naderhand. Problemen rondom wet- en regelgeving zijn moeilijker op te lossen in een kort gesprek en vragen vaak om complexere oplossingen. Die antwoorden komen niet zo snel als op de vraag welke soort schoffel je nodig hebt, maar zijn deel van de systeemverandering waar we als toekomstboeren dagelijks aan werken. Toch helpt het om samen sterk te staan als het om dit soort vraagstukken gaat.

Heb je een vraag waar je nog geen antwoord op hebt? We gaan graag met een groep toekomstboeren in gesprek om te kijken waar de oplossing ligt.

Zo houden we het vuurtje samen brandend.

Stuur je reacties op dit BoerenVuur verslag naar info@toekomstboeren.nl