Geschreven door een lid van de zadenwerkgroep van Toekomstboeren

De meeste mensen staan er niet dagelijks bij stil, maar zaden vormen de basis van ons hele voedselsysteem. Vrijwel alles dat je eet is ooit begonnen met een zaadje. Zonder zaden, geen eten. Zaden die altijd onderdeel zijn geweest van het gemeenschappelijk erfgoed dreigen nu in handen te vallen van een paar grote bedrijven. Als de Europese wetsvoorstellen worden aangenomen, krijgen een paar grote bedrijven straks het alleenrecht op onze zaden en dus op ons eten én de prijs die we daarvoor betalen.

De Europese Commissie stelt momenteel drie nieuwe wetten voor:
- de wet op Nieuwe Genomische Technieken (NGT’s)
- EU BioTech Act.

– de Verordening Plantenveredelingsmateriaal (PRM)

Deze wetten gaan niet alleen over landbouw, maar over ons gehele voedselsysteem.

De NGT-wet maakt het veel makkelijker om genetisch gemodificeerde gewassen op de markt te brengen, zonder duidelijke etikettering of risicoanalyses. NGT’s zijn nieuwe technieken zoals CRISPR-Cas, waarmee het DNA van planten wordt aangepast (eigenlijk dus hetzelfde als genetische modificatie). Hoewel deze veranderingen klein lijken, kunnen ze grote gevolgen hebben. Zo kunnen planten bijvoorbeeld minder voedingsstoffen bevatten, gevoeliger worden voor ziektes of allergieën veroorzaken. De risico’s op lange termijn zijn nog nauwelijks onderzocht. Juist daarom is het gevaarlijk om deze technieken zonder strenge controle toe te staan. De genen van NGT’s kunnen gepatenteerd worden, en daardoor kan het gebeuren dat boeren aangeklaagd worden als gepatenteerde genen, bijvoorbeeld via kruisbestuiving onbedoeld op hun akker terechtkomt. Zelfs als de boeren daar zelf nooit voor hebben gekozen.

De EU BioTech Act, die begin 2024 werd aangekondigd, maakt het voor grote biotechbedrijven nóg makkelijker om invloed uit te oefenen op planten, dieren én micro-organismen. Dat klinkt misschien innovatief, maar het brengt grote risico’s met zich mee. Denk aan het verdwijnen van nuttige bodemorganismen door genetisch gemanipuleerde biopesticiden, of aan de controle over voedselprijzen die volledig bij bedrijven komt te liggen.

De PRM-verordening gaat over wie zaden mag telen, bewaren, ruilen en verkopen. In de nieuwe voorstellen dreigt deze wet zó streng te worden, dat alleen grote bedrijven nog aan de eisen kunnen voldoen. Boeren, kleine zaadtelers en lokale initiatieven zouden straks hun zaden niet meer mogen verhandelen of zelfs ruilen, tenzij ze die laten registreren – een proces dat tijdrovend, kostbaar en ingewikkeld is.

De PRM-verordening dreigt daarmee het vrije gebruik en behoud van zaadvaste rassen onmogelijk te maken. Juist deze rassen die generaties lang zijn aangepast aan lokale omstandigheden, zijn cruciaal voor biodiversiteit, voedselzekerheid en klimaatadaptatie.

Om welke bedrijven gaat het? Multinationals zoals Bayer (voorheen Monsanto), Syngenta (eigendom van ChemChina) en Corteva (uit Dow/DuPont) beheersen samen een groot deel van de wereldwijde zaadmarkt. Ze verkopen zaden, maar ook de chemische bestrijdingsmiddelen die precies daarbij passen. Hierdoor ontstaat een gesloten systeem: boeren moeten zaaigoed én gif kopen bij hetzelfde bedrijf. Omdat deze zaden gepatenteerd zijn, kunnen boeren ze niet opnieuw gebruiken of veredelen. Zo groeit de macht van bedrijven over ons voedsel, en verdwijnt de toegang tot biologisch divers zaadgoed.

Als boeren geen eigen zaden meer mogen gebruiken, zijn ze afhankelijk van de onnatuurlijke zaden die multinationals verkopen. Dit raakt ons allemaal. Als we nu niets doen, verliezen we keuzevrijheid over wat we eten en maken we ons voedselsysteem kwetsbaar.

Zaden zijn geen handelswaar. Ze zijn de bron van leven, cultuur en toekomst. Laten we ervoor zorgen dat ze in handen blijven van mensen die ze verantwoordelijk met zorg en wijsheid beheren.

Wat kunnen wij doen?

• Koop biologisch en lokaal – zo steun je boeren die zaden zelf bewaren en werken zonder gif.
• Steun het behoud van zaadvaste rassen, via initiatieven voor dynamisch zaadbeheer: zaden die zich generatie op generatie aanpassen aan klimaat en bodem.
• Deel dit bericht. Het is van groot belang dat zoveel mogelijk mensen hiervan op de hoogte zijn en hun stem laten horen.
• Teken deze petitie van Demeter.
• Laat je stem horen bij Europarlementariërs. Vraag om bescherming van het recht om zaden te bewaren en ruilen en om duidelijke etikettering van genetisch gemodificeerd voedsel.
• Informeer jezelf over de nieuwe wetsvoorstellen: PRM, NGT en de EU BioTech Act

Lees hier het persbericht van de Europese La Via Campesina (ECVC); en hier nog een publicatie van ECVC.